Główny ołtarz w kościele Najświętszego Serca Pana Jezusa w Krakowie przy ul. Kopernika zbudowano w stylu włoskiego neorenesansu w latach 1915-1920 według projektu architekta Franciszka Mączyńskiego.

Mensę ołtarzową otacza szesnaście marmurowych kolumn, a na nich znajduje się architraw, ze stojącymi na nim po bokach figurami czterech jezuickich świętych, patrząc od lewej: Andrzeja Boboli, Ignacego Loyoli, Franciszka Ksawerego i Stanisława Kostki. Rzeźby wykonał w latach 1921-1923 Karol Hukan. Na architrawie wspiera się koncha (półkopuła), której wnętrze zdobią 44 kasetony stiukowe, udekorowane mozaikami według projektu Jana Bukowskiego. Obramowanie konchy pokryte jest na zewnątrz stiukiem i medalionami z płaskorzeźbami Baranka Bożego oraz symbolami czterech ewangelistów: twarzy człowieka (św. Mateusz), lwa (św. Marek), wołu (św. Łukasz) i orła (św. Jan). Pośrodku nastawy ołtarzowej jest umieszczone tabernakulum, pokryte stiukiem. To nad nim, według Mączyńskiego, miał znajdować się zaprojektowany przez niego krzyż. Takie jego umiejscowienie związane było z koncepcją architekta, aby nie dublować postaci Jezusa widniejącego w centrum fryzu w prezbiterium.

Ołtarzowy krzyż mosiężny z pasyjką Jezusa wykonany został w krakowskim zakładzie artystycznobrązowniczym Franciszka Kopaczyńskiego w maju 1921 r. Tam także wykonano wówczas drzwiczki do tabernakulum, pokryte złoconą blachą miedzianą; taką samą blachą wyłożono jego wnętrze. Pracownik tego zakładu Jan Stocki-Sosnowski wykonał do kościoła 6 lichtarzy i 12 zacheuszek. Należy przyjąć, że to on był wykonawcą krzyża projektu Mączyńskiego. Świadczy o tym identyczne wykonanie podstaw lichtarzy takich samych jak podstawa krzyża i użyty materiał. W lecie 1947 r. zostało umieszczone i wykonane przez firmę krakowską Piotra Seipa nowe pancerne tabernakulum w ołtarzu głównym, z nowymi większymi drzwiczkami, ponieważ dotychczasowe tabernakulum było za małe dla potrzeb wielkiego kościoła i nie było pancerne. Stanowiło ono faktycznie powiększoną kopię pierwotnego tabernakulum. Drzwiczki ze starego tabernakulum umieszczono w nowym pancernym tabernakulum wykonanym do ołtarza Królowej Anielskiej  w drugim kwartale 1956 r.

Wbrew pierwotnej koncepcji Mączyńskiego, tj. usytuowania krzyża na tabernakulum, postawiono za tabernakulum i na jego wysokości drewnianą, polichromowaną figurę Serca Jezusa, pochodzącą z kaplicy jezuickiego krakowskiego Kolegium (obecnie znajduje się ona tymczasowo na zabytkowej, drewnianej klatce schodowej Kolegium i czeka na renowację). Chodziło o to, aby figura skupiała uwagę wiernych patrzących na ołtarz, bez konieczności spoglądania w górę na postać Jezusa na fryzie mozaikowym. Polichromowana, kolorowa figura Serca Jezusowego nie pasowała jednak do wystroju ołtarza. W 1935 r. zakupiono białą gipsową, włoską figurę Serca Pana Jezusa i ustawiono w głębi ołtarza i jakby nad tabernakulum. Ona to swą kolorystyką i kształtem lepiej współbrzmiała z figurami stojącymi na architrawie i z postaciami w bocznych ołtarzach świątyni. Figura ta znajduje się w ołtarzu do dzisiaj.

Przed tą figurą, na tabernakulum umieszczono złote wotum – koronę (neobarokową) z napisem na otoku: Króluj nam, Chryste. Wykonał ją i sygnował krakowski złotnik Tadeusz Rybski. Napis na złotej tabliczce wewnątrz otoku informuje: Staraniem Fundacji Serca Jezusa od czcicieli Bożego Serca w imieniu służebnicy Bożej Rozalii Celekówny w dniu 24 listopada 1996 roku. Korona jest nakryta i zabezpieczona szklaną, pancerną gablotą.

Krzyż projektu Mączyńskiego został postawiony na tabernakulum w ołtarzu głównym, tak jak było w jego zamyśle, dopiero 27 lutego 1961 r. i stał tam do 4 kwietnia 1964 r. Obecnie jest czasowo przechowywany w Krajowym Sekretariacie Apostolstwa Modlitwy w jezuickim Kolegium w Krakowie. Jego wysokość wynosi wraz z podstawą 106 cm (pionowa belka krzyża - 69 cm, szerokość ramion krzyża  - 40 cm, wysokość podstawy krzyża - 37 cm). Pionowa belka krzyża tkwi w nodusie (tj. ozdobnym zgrubieniu na trzonie krzyża) w formie ażurowego torusa zdobionego motywami roślinnymi (torus to powierzchnia w kształcie spłaszczonej kuli o wysokości 6 cm i szerokości 11 cm). Krzyż osadzony jest na masywnej mosiężnej podstawie, podtrzymywanej przez trzy smoki (gryfy). Smoki mają ogromne paszcze, z których wysuwają się ogniste języki, uniesione skrzydła i czteropalczaste szpony na dwóch łapach oraz podwinięte pod siebie ogony. Smok jest zwierzęciem baśniowym, jednak w Apokalipsie (12, 9) wielki Smok to wąż starodawny, który zwie się diabeł i szatan, został on utożsamiony z diabłem zwodzącym całą zamieszkałą ziemię. Jego umieszczenie u stóp krzyża Chrystusowego w ikonografii chrześcijańskiej interpretowano jako zwycięstwo Chrystusa nad diabłem i jego potęgą. Krzyż – znak zbawienia unicestwia diabła i jego zwolenników. W ikonografii chrześcijańskiej można zobaczyć u stóp Jezusa dwoje zwierząt, tj. lwa i smoka. Strzegą one dróg prowadzących do drzewa życia, jakim jest krzyż – zwycięski sztandar Chrystusa.

Mosiężny krzyż jest wykonany w ten sposób, że imituje drewniany oprawiony w mosiądz. W zakończeniach ramion umieszczono oprawione kryształy górskie (przeźroczysta, bezbarwna odmiana kwarcu) w kształcie podłużnych kaboszonów (szlif nie posiada ostrych krawędzi, ścianki kamienia są zaokrąglone, a dolna część, czyli jego spód, jest płaska), mniejszy, okrągły kaboszon znajduje się także na przecięciu ramion krzyża, za aureolą. Ramiona krzyża spina obręcz o szerokości 3 cm, której środek (średnica 29 cm) znajduje się na wysokości głowy Ukrzyżowanego. Postać Jezusa jest również wykonana z mosiądzu.

Głowa ukoronowana cierniem zwisa na prawą stronę, z przebitego prawego boku Zbawiciela wypływają krople krwi, a biodra owija perizonium z powiewającymi swobodnie końcówkami. Dłonie z zaciśniętymi palcami są przebite gwoźdźmi, także stopy przebite są dwoma gwoździami.

Wokół głowy Jezusa, na emaliowanej aureoli widnieje łaciński napis: Passus est pro nobis -  „Cierpiał za nas”. Na obręczy spinającej ramiona krzyża widnieje wygrawerowany łaciński napis: Se moriens in pretium – „Stał się ceną okupu przez swą śmierć”. Tekst pochodzi z Hymnu św. Tomasza z Akwinu Verbum supernum prodiens, odmawianego na jutrznię w uroczystość Bożego Ciała. Na obręczy pomiędzy wyrazami napisu znajduje się szereg wytłoczonych, okrągłych, miniaturowych rozetek.

Na szczycie pionowej belki krzyża umieszczono miedzianą, emaliowaną, ciemnogranatową tabliczkę z akronimem INRI w kolorze miedzi. Ten napis: Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum podyktowany został przez Poncjusza Piłata, kiedy wydawał wyrok skazujący Jezusa na śmierć. Nie podobał się on jednak Żydom, którzy mówili: Nie pisz: Król żydowski, ale że on powiedział: Jestem Królem żydowskim.

Upływ czasu zrobił swoje i krzyż wymaga renowacji, tj. pozłocenia mosiądzu. Piszący te słowa ma nadzieję, że znajdzie on godne miejsce w przestrzeni jezuickiej bazyliki albo w odnawianej obecnie zabytkowej zakrystii.

***

zdjęcia z Archiwum Księży Jezuitów