Świat aniołów

25 lut 2015
ks. Jan Ożóg SJ
 

Nasz Katechizm przywołuje wyznanie wiary soboru Laterańskiego IV i stwierdza, iż Bóg "równocześnie od początku czasu stworzył z nicości jeden i drugi rodzaj stworzeń, stworzenia duchowe i materialne, to znaczy, aniołów i świat ziemski, a na końcu człowieka, który złożony z duszy i ciała łączy w sobie świat duchowy i materialny"1. Przed naszym Katechizmem stwierdzenie to powtórzył Sobór Watykański Pierwszy2 i Paweł VI w znanym Wam może Wyznaniu wiary Ludu Bożego3.

Sięgnąłem do starego katechizmu, pierwszego, jaki sam otrzymałem do rąk, jakieś sześćdziesiąt lat temu, a napisanego czy przerobionego – jak sam autor pisze – przez bardzo dawno już nie żyjącego biskupa pomocniczego, przemyskiego, Wojciecha Tomakę. Ten Katechizm religii katolickiej4 podzielony jest – jak zwyczaj wtedy kazał – na pytania i odpowiedzi. Pytanie 52, które nas tu dzisiaj interesuje, brzmiało: Kim są aniołowie? I zaraz odpowiedź, której się trzeba było na pamięć wyuczyć: Aniołowie są to szczere duchy, które mają rozum i wolną wolę, a nie mają ciała. I jeszcze dodatkowa uwaga: Bóg stworzył niezliczoną liczbę aniołów5. Dodajmy gwoli jasności, że te szczere duchy z tamtego katechizmu to duchy czyste, prawdziwe, takie zatem, w których nie ma najmniejszego śladu nawet jakiejkolwiek materii. Od Pana Boga jednak, który jest Duchem najdoskonalszym, różnią się aniołowie istotnie, są bowiem Jego stworzeniami. Z ludźmi łączy ich zarówno to, że są stworzeni, jak to, że są obdarzeni wolną wolą i rozumem, a także to, że są stworzeniami osobowymi, czyli że są – jak my – odrębnymi osobami, różni ich natomiast od ludzi to od strony zewnętrznej, że nie mają ciała, a także to, że są stworzeniami nieśmiertelnymi, że doskonałością przewyższają wszystkie stworzenia widzialne i że ich otacza nieustanny blask chwały, są bowiem obdarzeni łaską uświęcającą6. Tak czytamy w naszym Katechizmie7. Istnienie aniołów jest prawdą wiary. Jednomyślne są, co do tego zarówno świadectwa Pisma świętego, jak i Tradycji8.

Królem i Panem świata aniołów jest sam Jezus Chrystus, jako Bóg i Człowiek. Oto Jego wypowiedź zanotowana przez świętego Mateusza: Syn Człowieczy przyjdzie w swej chwale i wszyscy aniołowie z Nim9. Nasz Katechizm stwierdza, że aniołowie "należą do Niego, ponieważ zostali stworzeni przez Niego i dla Niego"10 i powołuje się na wyraźne i jasne w tej sprawie stwierdzenie świętego Pawła Apostoła, który w Liście do Kolosan pisze, że w Nim zostało wszystko stworzone: i to, co w niebiosach, i to, co na ziemi, byty widzialne i niewidzialne, czy Trony, czy Panowania, czy Władze. Wszystko przez Niego i dla Niego zostało stworzone11. Jeszcze bardziej należą do Chrystusa aniołowie przez to, że On sam ich posłał, aby byli zwiastunami Jego zamysłu zbawienia. Oto retoryczne pytanie autora Listu do Hebrajczyków: Czyż nie są oni wszyscy duchami przeznaczonymi do usług, posyłanymi na pomoc tym, którzy mają posiąść zbawienie?12.

Sam wyraz anioł nie jest pochodzenia polskiego ani słowiańskiego, przyszedł do nas bowiem razem z chrześcijaństwem, a wywodzi się – po różnych przemianach fonetycznych, o których nie sposób tu mówić13 – od greckiego wyrazu angelos, który od najdawniejszych czasów zwiastuna, wysłannikagońca oznaczał i dopiero później oznaczano nim na wpół boskie istoty, a w chrześcijaństwie istoty duchowe stworzone14. Wyraz ten jednak uczy nas czegoś o aniołach. Oto wypowiedź świętego Augustyna z wykładu psalmu 103: Wyraz "anioł oznacza funkcję, nie naturę. Pytasz, jak się nazywa natura? – Duch. Pytasz o funkcję? – Anioł. Przez to, czym jest, – jest duchem, a przez to, co wypełnia, jest aniołem"15.

Od chwili stworzenia aniołowie są nieustannie obecni w dziele zbawienia, zwiastują je z daleka i z bliska, i gorliwie służą wypełnieniu zbawczego zamysłu Bożego. Cherubów z mieczem ognistym ustawił Bóg na straży zamkniętego przed człowiekiem raju ziemskiego16, do Sodomy wysłał Pan dwóch aniołów, żeby przed śmiercią uratowali Lota i jego rodzinę17, Anioł Boży uratował wyrzuconą przez Abrahama Hagar i jej dziecko18. Kiedy Abraham sięgnął ręką po nóż, żeby zabić swego syna i złożyć go w ofierze, jak tego się domagał od niego Pan Bóg, Anioł Pański zawołał na niego z nieba, by nie podnosił ręki na chłopca, bo już wystarczająco dobrze pokazał, że jest Bogu posłuszny, i że Mu całkowicie zaufał19. Zdaniem świętego Szczepana Żydzi otrzymali Prawo za pośrednictwem aniołów, ale go nie przestrzegali20. Anioł prowadził lud wybrany po pustyni: Oto Ja posyłam anioła przed tobą, aby cię strzegł w czasie twojej drogi i doprowadził cię do miejsca, które ci wyznaczyłem. Szanuj go i bądź uważny na jego słowa. Nie sprzeciwiaj się mu w niczym, gdyż nie przebaczy waszych przewinień, bo imię moje jest w nim21. Aniołowie zwiastują narodziny wielkich ludzi, na przykład narodziny Samsona: Otoś teraz niepłodna i nie rodziłaś, ale poczniesz i porodzisz syna22. Serafini zapowiadają powołanie Izajasza: Wówczas przyleciał do mnie jeden z serafinów, trzymając w ręce węgiel, który kleszczami wziął z ołtarza. Dotknął nim ust moich i rzekł: "Oto dotknęło to twoich warg: twoja wina jest zmazana, zgładzony twój grzech"23. Aniołowie towarzyszą prorokom, a przykładem na to jest Eliasz, którego anioł Pański podpłomykiem i dzbanem wody tak wzmocnił, że ten mocą tego pożywienia szedł czterdzieści dni i czterdzieści nocy aż do Bożej góry Horeb, gdzie się z samym majestatem Bożym spotkał, jawiącym się w szmerze łagodnego powiewu, i gdzie nową misję od Pana Boga otrzymał24. Wreszcie – jak to ujmuje nasz Katechizm – "anioł Gabriel zwiastuje narodzenie Poprzednika oraz narodzenie samego Jezusa"25.

Także "życie Słowa Wcielonego od Wcielenia aż do Wniebowstąpienia jest otoczone adoracją i służbą aniołów. Gdy Bóg wprowadza Pierworodnego na świat mówi: Niech Mu oddają pokłon wszyscy aniołowie Boży26. Ich śpiew uwielbienia przy narodzeniu Chrystusa nie przestał rozbrzmiewać w uwielbieniu Kościoła: Chwała Bogu27. Aniołowie strzegą Jezusa w dzieciństwie28, służą Mu na pustyni29, umacniają Go w agonii30 i mogliby Go ocalić z ręki nieprzyjaciół31 jak niegdyś Izraela32. Aniołowie także ewangelizują, głosząc Dobrą Nowinę Wcielenia33 i Zmartwychwstania34 Chrystusa"35. Zapowiadają oni powrót Chrystusa36 i będą obecni podczas sądu ostatecznego.

Podobną rolę odgrywają aniołowie w życiu całego Kościoła. Anioł Pański otworzył w nocy drzwi więzienia i wyprowadził uwięzionych apostołów37, Filipa skierował na drogę z Jeruzalem do Gazy38, polecił Korneliuszowi w Cezarei, by wezwał do siebie Piotra39, wyprowadził Piotra z więzienia40, ukazał się we śnie Pawłowi podczas podróży, jaką odbywał okrętem do Rzymu41.

Nic dziwnego zatem, że w liturgii Kościół się łączy z aniołami, by uwielbiać trzykroć świętego Boga42, przywołuje ich obecność w liturgii pogrzebowej ("Niech aniołowie zawiodą cię do raju") oraz oddaje szczególną cześć świętym Archaniołom Michałowi, Gabrielowi i Rafałowi, a przede wszystkim Aniołom Stróżom43.

życie ludzkie zatem, życie każdego poszczególnego człowieka jest otoczone szczególną opieką i wstawiennictwem aniołów. święty Bazyli Wielki pisał przed kilkunastoma stuleciami, że każdy wierny ma u swego Boku anioła, jako opiekuna i stróża, by go prowadził do życia44.

I na zakończenie naszego dzisiejszego spotkania katechetycznego wróćmy jeszcze do mojego starego Katechizmu, gdzie odnajduję krótkie, ale bardzo mądre sformułowanie o tym, jaką rolę odgrywa w życiu człowieka Anioł Stróż: "Anioł Stróż jest naszym najlepszym przyjacielem i opiekunem. Strzeże nas od złego, zachęca do dobrego, pomaga w walce z pokusami, a modlitwy i dobre uczynki nasze zanosi do Boga"45. Jest on zatem naszym opiekunem od chwili poczęcia aż do naturalnej śmierci.

 

1 DS 800; por. KKK 327.

2 DS 3002; por. KKK 327, przypis 162.

3 Nr 8; por. KKK, l. c.

4 Przemyśl 1946.

5 Str. 13.

6 Katechizm Kościoła katolickiego, str. 13, pytanie 54.

7 KKK 330.

8 KKK 328.

9 Mt 25, 31.

10 KKK 331.

11 Kol 1, 16.

12 Hbr 1, 14.

13 Por. Franciszek Sławski:: Słownik etymologiczny języka polskiego. Tom I. A-J. Kraków 1952-1956, str. 24, s.v. anioł.

14 Por. Słownik grecko-polski pod red. Zofii Abramowiczówny. Tom I A-Δ. Warszawa 1958, str. 8, s.v.

15 Enarratio in Psalmos, 103, 1, 15 (PL 37, 1348-1349); por. KKK 329.

16 Rdz 3, 24.

17 Rdz 19,1-22.

18 Rdz 21,17-19.

19 Rdz 22, 11-12.

20 Dz 7, 53.

21 Rdz 23, 20-21.

22 Sdz 13, 3.

23 Iz 6, 6-8.

24 1 Krl 19, 5-15.

25 KKK 332.

26 Hbr 1 ,6.

27 Łk 2, 14.

28 Por. Mt 1, 20; 2, 13. 19.

29 Por. Mk 1, 13; Mt 4, 11.

30 Por. Łk 22, 43.

31 Por. Mt 16, 53.

32 Por. 2 Mch 10, 29-30.

33 Por. Łk 2, 10. 8-14.

34 Por. Mk 16, 5-7.

35 KKK 333.

36 Por. Dz 1, 10--11.

37 Dz 5, 18-20,

38 Dz 8, 26-29.

39 Dz 10, 3-8.

40 Dz 12, 6-11.

41 Dz 27, 23-25.

42 Mszał Rzymski, Sanctus.

43 Por. KKK 335.

44 Adversus Eunomium 3, 1 (PG 29, 656 B).

45 Katechizm religii katolickiej dla młodzieży przerobił biskup Wojciech Tomaka. Przemyśl 1946, str. 14.

 

Przeczytaj także

ks. Dariusz Wiśniewski SJ
ks. Marek Wójtowicz SJ
ks. Stanisław Groń SJ
ks. Stanisław Groń SJ
Piotr Pikuła
ks. Stanisław Łucarz SJ
ks. Stanisław Biel SJ
Ojciec Jerzy
Bożena Leszczyńska OCV

Warto odwiedzić